in de stilte van de mist
fluisteren danseressen
in het witte rijk
niemand hoort ze, behalve
de man op de dijk
Driemaal daags beklom hij de zeedijk om het land rondom hem te aanschouwen. Om het met al zijn zintuigen te peilen. Des Ochtends, des middags en des avonds. Hij zag de zon opgaan en ondergaan, en hij zag hoe de aarde draaide daar tussenin. Door te zien en te luisteren probeerde hij de wereld te begrijpen. Zijn wereld, de wereld van hem die ook van alle anderen was, maar, zo leerde hij, toch ook weer niet.
Soms kon hij eindeloos ver zien. In de verre verte ontwaarde hij dan, heel in het klein, de windmolens en de rookpluimen van de Grote Haven. Dichterbij had hij dan zicht op de dorpen Kweldergat en Wadhuysen, elk met zijn eigen kerk.
Kweldergat lag vanuit hem bezien het verste weg van de twee dorpen, richting het oosten. Het oude vissersdorp lag binnendijks, bezuiden de grote zeedijk. Landinwaarts lagen uitgestrekte landerijen en enkele boerderijen, waaronder die van Berend Cram en zijn gezin. Ten noorden van Kweldergat, aan de andere kant van de dijk, lagen de drassige kwelders met hun verraderlijke geulen en misleidende paden.
Het dorp Wadhuysen, westelijk van Kweldergat gelegen, lag onhandig buitendijks aan een baai. De zeedijk maakte rond het dorp een slinger naar beneden en weer omhoog, waardoor het gehele dorp in een kom aan de zeekant van de dijk lag: de Wadderbocht. Drie dijkcoupures ontsloten het dorp vanaf landzijde. Bij noorderstorm en springtij sloten de coupures om het achterland van Wadhuysen te beschermen. Het dorp was dan aan zijn lot overgelaten, een speelbal van wind en vloed.
Veelal was het zicht niet zo helder, maar was het heiig. Wazig, lichtblauw grijs grijnsde het landschap hem dan toe. Soms echter zag hij vrijwel niets, door hardnekkige mist van zee of lage nevel uit de grond. Overal waar hij keek zag hij dan witgrijze vochtige lucht zonder diepte. Maar als hij op de dijk was als het mistte, was hij nooit alleen. Na enige tijd in de mist te hebben gestaan, maakten zich roomwitte slierten los uit de natte lucht die zich vormden tot zichtbare slanke danseressen die op de dijk rond hem bewogen. Onder het sierlijke dansen fluisterden ze hem verhalen toe, over de zee vlakbij en ver weg en over de dingen om hem heen: over de bloemen, de ruimte, het gras, de lucht. En over de zon, de maan, het land, en de dieren en de mensen.
Alles wat hem dansend werd toevertrouwd schreef hij op. Minutieus en geordend. Vele schriften en losse vellen schreef hij vol. Na enkele jaren, na duizenden volgeschreven papieren, begon hij lijnen en patronen te zien in de vele verhalen. Vreemde verbanden, soms, die hij ook weer beschreef.
Er was een tijd geweest waarin hij de verbanden en patronen, die hij ‘conclusies’ noemde, met anderen probeerde te delen. In de kroeg van Wadhuysen, in De Jutter bij Tjerk, bij de bakker, de slager en de supermarkt. Overal. Enthousiast vertelde hij over zijn belevenissen met de danseressen op de dijk, over de waarheden die hij hoorde, over de conclusies, in de hoop, met de wens, dat anderen hun voordeel konden doen met de diepe kennis. Maar het echte verhaal was rauw en ontzag niets of niemand. Het toonde de Wadhuysers hun plaats in een eeuwenoud systeem van baas en knecht, in een verbloemende illusie van vrijheid, in een vreemde verbondenheid. De Wadhuysers hoorden het voor het eerst. Niet slechts liefde verblindt, maar ook traditie en macht.
De man op de dijk werd al snel door de inwoners van Wadhuysen genegeerd. De reden was dat de boodschap hen niet beviel. Hij was een niet gewenste spiegel. De burgers van Wadhuysen gingen hem mijden en noemden hem een gek. De man op de dijk, de gek die met mist eenzaam en alleen op de dijk staat en doet alsof hij geesten ziet.
Door de Wadhuyser boeren, bestuurders en dominees, met wie hij ook veelvuldig sprak, werd hij nog feller op afstand gezet. Voor hen was hij niet alleen een confronterende spiegel, maar ook een bedreiging. Ware woorden die vanuit hun perspectief opruiend konden werken, woorden die waren gekeerd tegen hun macht.
Moedeloos en moe gepraat trok hij zich uiteindelijk terug in zijn witgepleisterde huisje bij de dijk. Hij was verward geraakt: waarom wenste niemand te horen hoe de wereld werkelijk in elkaar stak? Zouden de mensen met die kennis de boel niet opnieuw kunnen opbouwen? Anders en eerlijker? Was hij zo naïef te denken dat ook anderen baat zouden kunnen hebben bij zijn inzichten?
Met mist bleef hij luisteren naar het fluisteren van de danseressen op de dijk. Wat hij hoorde, schreef hij nog steeds op. Maar: nu voor hemzelf, niet langer ook voor anderen. Een zinloos werk, dacht hij lang. Nutteloos, nu niemand het wilde horen.
Op een mistige ochtend veranderde er iets. Terwijl hij luisterde naar de danseressen, verscheen uit het niets een andere man op de dijk, gekleed in rood-zwarte kleding. ‘We moeten eens praten,’ zei hij. ‘Over het ware, over het echte. Over de vellen die je hebt volgeschreven. Over hoe we die moeten bewaren. Zeker stellen. Maar we moeten ook praten over jou, over wat te doen als je ouder wordt, en alles niet meer zo gaat zoals toen je jong was. Kom gewoon eens op bezoek om dit te bepraten, bij laagwater. Je weet dat je niet alleen bent.’
De man knikte vriendelijk en liep weer weg, over de dijk richting Wadhuysen. De roomwitte danseressen gingen met hem mee en cirkelden om hem heen. Hij praatte en lachte met hen.
De man op de dijk keek zijn bezoeker na, die al snel verdween in de mist. Maar hij voelde, hij wist dat hij hem kon vertrouwen. Hij wist ook zeker wie hij was, ook al had hij hem niet eerder ontmoet of gezien. Hij wist dus precies waar hij moest zijn bij laagwater om te praten: bij de Waddenburcht op Waddenooghe.
Wordt vervolgd